Een stukje geschiedenis van de St. Pancratiuskerk

De kerk is gebouwd in de jaren 1895 – 1897 en is dus ruim 100 jaar oud. Plannen voor de bouw werden al in het midden van de 1860er jaren gemaakt door de bouwpastoor Johannes Theodorus Nales. De kerk die ‘s-Heerenberg in, die tijd rijk was, werd veel te klein voor de stormachtig groeiende Sint Pancratiusparochie.
Niet alleen deze parochie groeide sterk, maar de hele Nederlandse katholieke kerkprovincie die sinds 1853 na bijna driehonderd jaar weer door eigen bisschoppen werd bestuurd, bleek ontembare groeikracht te bezitten.
Het katholieke volksdeel werd sedert de Reformatie eeuwenlang in de Vrije uitoefening van zijn godsdienst belemmerd: van circa 1580 tot de Franse tijd: 1796. Het kwam echter pas na 1853 goed tot ontwikkeling. Als reactie op de eeuwen van achterstelling was het stellig van plan de eerste en voornaamste plaats in de maatschappij te bevechten.

Een van de uitingen van dat streven was de bouw van talrijke opvallende neogotische kerken. Dat wil zeggen kerken die geïnspireerd waren op de middeleeuwse gothiek van Franse en Rijnlandse kathedralen. De neogotiek werd beschouwd als de hoogste uitdrukkingsvorm van de katholieke godsdienstzin.
In diezelfde tijd was de bouwhut aan de dom van Keulen volop bezig met de voltooiing van deze gotische kathedraal. De eerste steen was in 1248 gelegd, maar de dom was nog steeds niet klaar.

De Keulse bouwhut die sedert 1560 op non-actief had gestaan, werd nieuw leven ingeblazen en zij stelde zich in 1824 tot taak de dom eindelijk af te bouwen.
Deze domhut nu werd de leerschool voor een groep architecten, beeldhouwers, edelsmeden, glazeniers, orgelbouwers, schilders enzovoort die ook in Nederland aan de slag gingen om in de enorme vraag naar nieuwe kerkgebouwen te voorzien. Het was het Sint-Bernulphusgilde dat deze Rijnlandse krachten bundelde onder het motto: “Het ware, het goede, het schone, deze drie verenigd in één”. Het staat bekend onder de naam de Utrechtse School – naast de Amsterdamse School van de absolute top bouwmeester van de neogotiek Pierre Cuijpers. Het Sint Bernulphusgilde stelde regels en maatstaven op, waaraan de nieuwe kunst kon worden getoetst.

Alfred Tepe, de bouwmeester van deze kerk, was lid van dit Bernulphusgilde. In samenwerking met zijn collega’s-leden de beeldhouwer-kunstschilder Willem Mengelberg, de Utrechtse edelsmeden Brom, de glazenier Hendrik Geuer, de orgelbouwer Maarten Maarschalkerweerd en anderen heeft hij deze kerk gebouwd en ingericht. Hun schepping is nadrukkelijk aanwezig in het kleine stadje ‘s-Heerenberg en dat was ook de bedoeling van de zich emanciperende katholieke kerk in Nederland: zij presenteerde zich overal opvallend en met klem. Niemand kon daaraan voorbij.

De bouwstijl is dus de neogotiek, die zich kenmerkt door omhoogstrevende, verticale lijnen en spitsbogen in wanden, gewelfribben en vensters. Met voorliefde voor soberheid en een uitstekend gevoel voor verhoudingen heeft Alfred Tepe een godshuis geschapen, waarvan wijding uitgaat en waarin de bezoeker als vanzelf in de stemming komt om over de geheimen van het leven na te denken.
Ook de oorspronkelijke aankleding van het gebouw is onder de supervisie van architect Tepe door zijn kunstbroeders van het Sint-Bernulphusgilde tot stand gekomen.

Voor een uitgebreide beschrijving over de historie en achtergrondverhalen van de Sint Pancratiuskerk kunt u ook lezen op de archiefpagina van de kerk